Inleiding
In deze paragraaf beschrijven wij de verbonden partijen van de gemeente. Wij maken inzichtelijk waarom deze relaties bestaan en welke risico’s de gemeente hiermee (mogelijk) loopt. Daarnaast beschrijven we de actuele (beleids)ontwikkelingen.
Deelnemen aan verbonden partijen kent financiële, bestuurlijke, organisatorische en beleidsinhoudelijke risico’s. In deze paragraaf brengen we met name de financiële risico’s onder de aandacht (zo nodig in relatie tot gemeentelijk weerstandvermogen).
Bij de meeste deelnemingen is er sprake van gebruikelijke bedrijfsvoeringrisico’s. Die conclusie baseren we op de accountantsrapporten bij de jaarrekeningen van die partijen. Bij sommige vennootschappen bevatten de accountantsrapporten - naast de informatie over de continuïteit van de bedrijfsvoering - ook informatie over bijzondere omstandigheden en risico’s. Verder maken ze voor een paar verbonden partijen melding van de actuele waarde van het bezit. Informatie over de vermogensposities, de resultaten, bijzondere omstandigheden en actuele waarden zijn indicaties (er zijn er uiteraard meer) over de continuïteit van een verbonden partij en hun vermogen om financiële risico’s te kunnen opvangen. Hierna gaan wij hier per verbonden partij verder op in, waarbij de vermogens- en resultaatgegevens van de jaarrekening 2014 worden getoond.
Belangrijkste ontwikkelingen in 2015
Met ingang van 2015 zijn onderstaande aspecten of omstandigheden nieuw of gewijzigd ten opzichte van rekening 2014.
- De gemeente beschikt over alle vastgestelde jaarrekeningen 2014 van de verbonden partijen, inclusief de accountantsverklaringen. In de accountantsverklaringen wordt, indien aan de orde, aandacht besteed aan de continuïteit van de ondernemingen
- Vanaf 2015 is de gewijzigde wet gemeenschappelijk regelingen (Wgr) van toepassing
- In het najaar van 2015 zijn hoofdlijnen voor vernieuwing van de BBV-regelgeving (Besluit Begroting en Verantwoording) gepresenteerd, onder andere voor de informatieverstrekking over verbonden partijen. De regelgeving verplicht gemeenten m.i.v. begroting 2017 informatie op te nemen over samenwerkingsverbanden in het kader van de betreffende beleidsprogramma’s. Dit versterkt de positie van de raad bij de kaderstelling van en de controle op de verbonden partijen aanzienlijk. Verder gelden er nu richtlijnen over de manier waarop informatie over verbonden partijen moet worden opgenomen in een aparte paragraaf in de begroting, en in een periodiek te actualiseren beleidsnota over verbonden partijen.
- De aangepaste Wgr voorziet in een sterkere positie van gemeenteraden in hun kaderstellende rol bij het vaststellen van begrotingen van gemeenschappelijke regelingen en hun rol bij de verantwoording middels jaarrekeningen. Gemeenschappelijke regelingen zijn aangepast en aangevuld om die rol goed te borgen
- De motie van de gemeenteraad van medio 2015 over inzicht in en openbaarheid van het bezoldigingsbeleid bij verbonden partijen wordt uitgevoerd. Een stand van zaken volgt als de jaarrekeningen 2015 van alle verbonden partijen zijn vastgesteld
- De financiering van NV Sportbedrijf Deventer is herijkt en aangevuld. Liquiditeitsproblematiek is vanaf 2016 met ’permanente‘ financiering opgelost. Teven is in 2015 een geldlening verstrekt voor de financiering van een brandscheiding
- NV Bergkwartier heeft in haar jaarrekening 2014 herwaardering van vaste activa moeten toepassen en is tot afkoop van een renteswap overgegaan. Daardoor is een negatieve reservepost ontstaan waardoor over 2014 geen dividend kon worden uitgekeerd. Tevens zijn de statuten en het reglement van de raad van commissarissen meer in overeenstemming gebracht met regels van good governance. Directeur en raad van commissarissen werken in het voorjaar een plan van aanpak uit voor een toekomstbestendige NV Bergkwartier
- De bedrijfsvoeringorganisatie jeugdzorg (GR BVO-JZ): voor inkoop, facturatie en informatievoorziening is in 2015 gestart. Afspraak is dat deze bvo-JZ voor de jaren 2015 en 2016 zal functioneren. In 2016 vindt besluitvorming plaats over de mogelijke voortzetting ervan
- De toekomstvisie voor doorontwikkeling van Sallcon en Het Groenbedrijf en positionering van Deventer Werk Talent (DWT) is vastgesteld. In 2016 wordt besloten over de herijkte gemeenschappelijke regeling
- De toekomstvisie voor luchthaven Teuge is eind 2015 aangeboden. De visie is grondslag voor het in 2016 vast te stellen Luchthavenbesluit (door provincie Gelderland), en voor een in 2016 op te stellen bedrijfsplan en meerjarenperspectief NV Luchthaven Teuge
- In 2015 heeft de gemeente Deventer een bijdrage aan NV Deventer Schouwburg verstrekt voor de vroegtijdige vervanging van de Trekkenwand.
- In 2015 is de beleidsnota verbonden partijen nog niet geactualiseerd. Dat gebeurt medio 2016, onder meer aan de hand van de nieuwe BBV-regels en van een toezichtarrangement dat met andere gemeenten in de regio IJsselland wordt uitgewerkt.
- De specifieke aandachtspunten en de nadere informatie in onderstaande paragraafonderdelen geven ons geen aanleiding om voor bepaalde financiële risico’s een specifiek weerstandsvermogen aan te houden
- Enkele verbonden partijen (sportbedrijf en schouwburg) moeten hun eigen weerstandsvermogen nog op toereikende hoogte brengen. Zij zullen dit binnen enkele jaren realiseren. Vanuit onze aandeelhoudersrol zullen wij hier actief op sturen en op toezien.
Algemeen
Verbonden partijen zijn rechtspersonen waarmee de gemeente een bestuurlijke én financiële band heeft.
De gemeente heeft een bestuurlijk belang bij een verbonden partij als zij een zetel in het bestuur ervan heeft en/of stemrecht heeft. De gemeente heeft een financieel belang als zij middelen ter beschikking heeft gesteld, bijvoorbeeld in de vorm van subsidie, een garantiestelling of aandelenbezit. Dat belang strekt zich ook uit tot situaties waarin de gemeente die middelen ‘verliest’ bij faillissement van de verbonden partij, of als de gevolgen van financiële problemen bij de verbonden partij op de gemeente kunnen worden verhaald.
In de tabel verderop in deze paragraaf geven we een overzicht van het doel, de aard van de verbinding en het publiek belang per verbonden partij. De volgorde sluit aan bij de programma-indeling. In de aard van de verbindingen zijn de volgende categorieën onderscheiden:
- GR = Gemeenschappelijke regeling (% belang)
- AB = Aandelenbezit (% belang).
- ST = Stichting deelname (% belang)
- Coöp = Coöperatie deelname (% belang)
In algemene zin merken we per categorie het volgende op:
Deventer neemt deel in gemeenschappelijke regelingen tussen gemeenten. Daarbij hebben de deelnemende gemeenten een gezamenlijk belang. Het gaat om beleidsontwikkeling en -afstemming en/of uitvoerende taken die beter op regionaal niveau (soms provinciegrens overschrijdend) kunnen worden georganiseerd.
In 2014 is de wet gemeenschappelijke regelingen aangepast en in 2015 in werking getreden. De wet is in overeenstemming gebracht met de beginselen van de wet dualisering gemeentebestuur. De wet voorziet verder onder andere in het versterken van de kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraden. Ook voorziet de wet in de mogelijkheid van een GR-vorm met een eenvoudige bestuursstructuur: de bedrijfsvoeringsorganisatie.
De gemeente Deventer participeert in vennootschappen. Soms zijn die opgericht bij het privatiseren van gemeentelijke taken (zoals Circulus Berkel BV en NV Sportbedrijf Deventer). Andere vennootschappen hebben tot doel het beheren en in standhouden van onroerend goed voor bijzondere functies (zoals de NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer). De beleidslijn van de gemeente is om die participaties aan te houden. De gemeente wil daarbij verzekerd zijn van het voortbestaan van dienstverlening waarbij het overheidseigendom van belang is voor (behoud van) het fiscale regime en/of waar het eigendom dividend oplevert.
Er is een tijd geweest dat de gemeente Deventer vertegenwoordigd was in besturen van partijen met wie zij een subsidierelatie had. Die lijn is verlaten in het belang van gescheiden verantwoordelijkheden: ’Besturen op afstand‘. Op dit moment neemt Deventer in één verbonden partij deel: de stichting Strategische Board Stedendriehoek.
De coöperatie is bij uitstek een vorm van samenwerking voor de leden. Via de overeenkomsten die coöperaties voor en met hun sluiten, worden gezamenlijke doelen bereikt. Twee gemeentelijke, publieke belangen zijn bij twee coöperaties belegd: Dimpact en ParkeerService.
In 2012 is het Beleidskader voor verbonden partijen vastgesteld, dat de regels voor de besturing en beheersing van deze partijen bevat. Ook bevat het document het algemene kader voor verantwoording afleggen en toezicht houden.
Het beleidskader voorziet in een strikte scheiding tussen inhoudelijke rol, vertegenwoordigende/aandeelhouder rol en de eigenaarsrol. Dit geldt voor alle verbonden partijen.
Voor enkele verbonden partijen geldt een afwijkend beleid. Bij deze partijen is een strikte scheiding van rollen namelijk niet effectief en efficiënt, en dus niet noodzakelijk is. Dit geldt vooral voor de gemeenschappelijke regelingen zoals GGD, VR, Stedendriehoek en Recreatiegemeenschap Salland. Er zijn voldoende waarborgen om de gezondheid en continuïteit van deze verbonden partijen met collegiale bestuurs- besluitvorming in te vullen. Voorafgaand aan hun bestuursvergaderingen leggen deze partijen ieder jaar hun jaarrekeningen, begrotingen en beleidsbesluiten aan ons college ter besluitvorming voor.
Het beleidskader verbonden partijen behoeft actualisatie. De redenen daarvoor zijn:
- Wijzigingen in de regelgeving. Het gaat om de Wgr, de vernieuwing van BBV-regeling en de handreiking ’Grip op regionale samenwerking’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken
- De uitwerking van een handreiking ‘Toezichtarrangementen gemeente Deventer’. De handreiking belicht ook de governance in brede zin (waaronder de interne rollen en verantwoordelijkheden bij de verbonden partijen) en de informatievoorziening over verbonden partijen aan het college van B&W en de raad, inclusief de digitale ontsluiting ervan. De handreiking wordt in samenspraak met de IJsselland-gemeenten uitgewerkt.
Het Beleidskader verbonden partijen wordt in 2016 geactualiseerd.
Op 24 april 2013 heeft de raad de beleidsnota ’Verlenen van gemeentegaranties en verstrekking van geldleningen‘ vastgesteld. De nota hanteert het principe ‘Nee, tenzij’. De tenzij’, de uitzondering, geldt voor verbonden partijen die voor de gemeente een publiek belang behartigen. Aan het verstrekken van leningen en garanties aan deze verbonden partijen zijn voorschriften verbonden; ook zijn er beoordelingsaspecten geformuleerd.
Risico’s en weerstandsvermogen
De gemeente Deventer beoordeelt of ze financieel risico loopt met haar verbonden partijen en of ze voor dit risico specifiek weerstandvermogen moet creëren. Als er bij een verbonden partij financiële problemen ontstaan (rekeningnadeel en/of nadeel in meerjarenperspectief), dan volgt de gemeente bij die beoordeling de volgende lijn:
- Eerst wordt het weerstandvermogen van een verbonden partij aangesproken
- Vervolgens worden beheermaatregelen getroffen om de exploitatie sluitend te houden of te maken en vult de verbonden partij het weerstandvermogen tot de vastgestelde norm aan
- Voorwaarde voor beperking van financieel risico is een toereikende liquiditeitspositie van de verbonden partij
- Indien beheermaatregelen niet tot een gezond financieel meerjarenperspectief (kunnen) leiden en het liquiditeitsaldo niet toereikend is, loopt de gemeente als aandeelhouder (en als GR-partij) financieel risico. In het treffen van beheermaatregelen wordt ook de vraag betrokken of verkoop van eigendommen (met name vastgoed) fianciële zekerheid kan opleveren.
Als bovenstaande aanpak niet mogelijk is, dan loopt de gemeente financieel risico met de volgende mogelijke consequenties:
- Tijdelijk of structureel beroep op aanvullende subsidie
- Tijdelijke of structurele verstrekking van financiering of een kredietfaciliteit
- Aanvulling aandelenkapitaal.
De gemeente heeft voor alle onvoorziene risico’s binnen haar programma’s (ook die wegens financieel risico op verbonden partijen) een weerstandvermogen beschikbaar.
De vraag is of de omstandigheden bij de verbonden partijen nu zodanig zijn gewijzigd, dat we een specifiek weerstandvermogen moet aanhouden. In de beoordeling daarvan was met name de besluitvorming over een verbetering van de liquiditeitspositie van het Sportbedrijf belangrijk. Vooralsnog is er geen reden om een specifiek weerstandvermogen bij de gemeente te vormen.
Financiële risico’s en weerstandsvermogen
Voorwoord
Deelnemen aan verbonden partijen kent financiële, bestuurlijke, organisatorische en beleidsinhoudelijke risico’s. In deze paragraaf brengen we met name de financiële risico’s onder de aandacht (zo nodig in relatie tot gemeentelijk weerstandvermogen).
Bij de meeste deelnemingen is er sprake van gebruikelijke bedrijfsvoeringrisico’s. Die conclusie baseren we op de accountantsrapporten bij de jaarrekeningen van die partijen. Bij sommige vennootschappen bevatten de accountantsrapporten - naast de informatie over de continuïteit van de bedrijfsvoering - ook informatie over bijzondere omstandigheden en risico’s. Verder maken ze voor een paar verbonden partijen melding van de actuele waarde van het bezit. Informatie over de vermogensposities, de resultaten, bijzondere omstandigheden en actuele waarden zijn indicaties (er zijn er uiteraard meer) over de continuïteit van een verbonden partij en hun vermogen om financiële risico’s te kunnen opvangen. In het onderdeel "Overzicht Verbonden partijen" van deze paragraaf gaan wij hier per verbonden partij verder op in.
